کامل ترین منبع دانلود مقاله و تحقیق
بخشی از پایان نامه :
چکیده:
تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا باعث شد، تفسیرها و نظریه پردازیهای فراوانی از سوی سیاستمداران، نظریهپردازان و رسانههای مختلف به عمل آید که هرکدام با زاویه نگرش خود به این انقلابات پرداخته و تبیینهای مختلفی از آن ارائه دادند. بر همین مبنا بود که نامهای متعددی به این تحولات از جمله بیداری اسلامی، بهار عربی، انقلابات ملی و ناسیونالیستی و... گذاشته شد. بیداری اسلامی به معنای ظهور اسلام حقیقی و ناب در انسانها و جامعه است. به روایتی دیگر بیداری اسلامی به مفهوم تجدید حیات اسلام است که در بستر آن استقلال، عدالت و همه آرزوها و ارزشهای متعالی بار دیگر حیات مییابند. پیروان مذهب شیعه به عنوان یکی از وجوه دین اسلام، در منطقه خاورمیانه و بررسی نقش فرهنگ سیاسی شیعه و نماد اصلی آن قیام عاشورا در تحولات اخیر خاورمیانه سوال اصلی این پژوهش میباشد که با استفاده از روش تحلیلی توصیفی درصدد جوابگویی به این پرسش میباشیم.
کلمات کلیدی: تحولات خاورمیانه، فرهنگ سیاسی، فرهنگ سیاسی شیعه، قیام عاشورا.
فهرست مطالب:
فصل اول............................................................. 9
بیان مساله............................................................ 10
متغیرهای پژوهش................................................. 13
اهداف پژوهش..................................................... 13
سوال اصلی.................... 13
سوالهای فرعی.............. 14
فرضیه ........................... 14
تعریف مفاهیم................. 14
سوابق پژوهشی موضوع 18
اهمیت و ضرورت انجام پژوهش 20
روش پژوهش................ 20
جامعه و نمونه پژوهش 21
مراحل انجام پژوهش 21
جنبه جديد بودن و نوآوري طرح 22
طرح پژوهش ................. 22
فصل دوم....................... 21
الف)مقدمه..................... 23
ب)تعریف فرهنگ سیاسی 24
پ)پیشینه تبیین فرهنگی سیاست 24
ت)انواع فرهنگ سیاسی 25
ث)فرهنگ و سیاست بینالملل 26
ج)تعامل فرهنگ و سیاست 27
چ)فرهنگ و سیاست خارجی 28
ح) کـارکرد فـرهنگ سیاسی 31
خ)اهمیت فرهنگ سیاسی 32
د)قیام عاشورا و جایگاه و نقش آن در فرهنگ سیاسی شیعه 33
ذ)موقعیت جغرافیایی منطقه خاورمیانه 35
ر)جمعبندی................... 37
فصل سوم...................... 39
الف)مقدمه..................... 40
ب)دلایل و زمینههای خیزش جهان عرب 41
پ)پیشنه تاریخی تحولات خاورمیانه 44
ت)تبیین خیزشهای مردمی به عنوان بیداری اسلامی 46
ث)تشریح ابعاد قیامهای مردمی 53
1-تونس........................ 53
2-مصر.......................... 55
3-بحرین....................... 57
4-لیبی........................... 59
5-یمن........................... 59
ج)جمعبندی.................. 61
فصل چهارم................... 62
الف)مقدمه..................... 63
ب) فقه سیاسی شیعه و مشارکت سیاسی 64
پ) تحدید قدرت سیاسی در اندیشه فلسفی شیعه 66
ت)تحدید قدرت در اندیشه فقهی شیعه 67
ث)نظارت بر قدرت سیاسی از دیدگاه فقه شیعه 68
ج) شیعه و کشمکشهای سیاسی داخلی 69
چ)مولفههای فرهنگ سیاسی خاورمیانه عربی 70
ح) شاخصهای فرهنگ عاشورا 71
خ) جریان شناسی تحولات خاورمیانه 72
د)عوامل و زمینههای تحولات خاورمیانه 76
ذ)جریانهای سیاسی شیعیان 80
ر)تاثیر قیام عاشورا و جایگاه و نقش آن در فرهنگ سیاسی شیعه 83
ز)جمعبندی................... 85
فصل پنجم..................... 86
منابع........... .................. 92
بیان مساله
تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا باعث شد، تفسیرها و نظریه پردازیهای فراوانی از سوی سیاستمداران، نظریهپردازان و رسانههای مختلف به عمل آید که هرکدام با زاویه نگرش خود به این انقلابات پرداخته و تبیینهای مختلفی از آن ارائه دادند. بر همین مبنا بود که نامهای متعددی به این تحولات از جمله بیداری اسلامی، بهار عربی، انقلابات ملی و ناسیونالیستی و... گذاشته شد (جهانبین،پرتو،118:1391).
بیداری اسلامی به معنای ظهور اسلام حقیقی و ناب در انسانها و جامعه است. به روایتی دیگر بیداری اسلامی به مفهوم تجدید حیات اسلام است که در بستر آن استقلال، عدالت و همه آرزوها و ارزشهای متعالی بار دیگر حیات مییابند (شیرودی،5:1388).
رابرت گر معتقد است، تنها زمانی جنبشهای اجتماعی شکل جدی به خود میگیرند که باور به تغییر و حصول به نتیجه در آنها به صورت اعتقادی راسخ بروز کند. عواملی که دست به دست یکدیگر دادند و مردمان خاورمیانه را به این باور رسانیدند که میتوانند شرایط کشورشان را تغییر دهند را میتوان این چنین دستهبندی کرد:
- رشد سریع جمعیت در جهان عرب
- جوان بودن جمعیت کشورهای عربی
- عدم برخورداری ساکنان کشورهای عربی از توانمندیهای لازم
- توزیع نامناسب جمعیت
- عوامل سیاسی
- عوامل اقتصادی
- عوامل فرهنگی - مذهبی
- عامل خارجی (رنجکش،نصیری نسب،137:1392-135).
در پژوهش حاضر، در بررسی تحولات منطقه خاورمیانه تاکید بر عامل فرهنگی، مذهبی میباشد. اکثریت کشورهای منطقه خاورمیانه مسلمان، و دارای فرهنگ دینی مشابهی هستند. در این میان یکی از الگوهای اصلی دینی، فرهنگی مسلمانانِ شیعه، قیام امام حسین (ع) و فرهنگ عاشوراست، که در بررسی تاثیر فرهنگ سیاسی بر تحولات منطقه خاورمیانه، نقطه اصلی اتکای این پژوهش میباشد.
فرهنگ عبارت است از الگوهای مشترک یا جمعی فکر، احساس و عمل. به بیان دیگر، فرهنگ همان الگوهای فکر، احساس و عمل یا نظامهای معناست. این الگوها یا نظامها که نگاه فرد را به جهان یا برداشت او از جهان را شکل میدهد، در طول زندگی و به روشهای مختلف به ذهن فرد راه مییابد. الگوهای نامبرده، برنامههای ذهن هستند که نقش بسیار مهمی در زندگی اجتماعی، سیاسی بازی میکنند (گلمحمدی،140:1386).
فرهنگ سياسي شيعه که نوع نگرش شيعه اماميه به مقوله قدرت وسـياست است، تحت تأثير مـبادي نـظري، عقايد، باورها و سنت‌هاي شيعه بوده که در طول تاريخ، تحولات سياسي و اجتماعي مهمي را رقم زده و تعيين‌کننده الگوهايي در پذيرش و يا نفي حکومت‌ها نيز بوده است. از مهم‌ترين اين مفاهيم، مي‌توان به اصل امامت، انتظار و غيبت، شهادت، تقيه و ... اشـاره کرد. در کنار اين مفاهيم، وجود برخي نمادها در فرهنگ سياسي شيعه نظير عاشورا که بالقوه حاوي قدرت عظيمي در تحريک و بسيج مردم و دميدن روح مبارزه و انقلابي‌گري هستند، به فرهنگ سياسي شيعه رنگ و بوي ويژه‌اي بـخشيده اسـت )هراتی،هنریلطیفپور،200:1391).
این الگوها به برخی مسائل مهم که ریشه در فرهنگ و باورها دارند، مربوط و معطوف هستند. مانند؛ عاشورا و قیام حسینی(ع). پژوهش حاضر سعی دارد تا با تاکید بر فرهنگ عاشورا و نهضت حسینی (ع)، به بررسی نقش و جایگاه فرهنگ سیاسی در محولات اخیر خاورمیانه بپردازد. فرهنگ شیعی و قیام عاشورا بطور خاص، به عنوان مظهر و نمادی از ظلمستیزی و نپذیرفتن سلطه ظالمان ریشه در باورها و اعتقادات مردمان شیعه مذهب خاورمیانه دارد، که این امر میتواند در بلند مدت عاملی برای اعتراضات علیه نابرابریهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی باشد و در نهایت منجر به شکلگیری قیامهای مردمی علیه نظامهای حاکم در این کشورها شود.
متغیرهای پژوهش
-متغیر مستقل: فرهنگ سیاسی (فرهنگ عاشورایی و نهضت حسینی «ع»)
-متغیر وابسته: تحولات اخیر خاورمیانه
اهداف پژوهش
پژوهش حاضر با هدف پر کردن خلاء تحقیقاتی موجود در بررسی تحولات اخیر خاورمیانه از دیدگاه فرهنگ سیاسی نگاشته خواهد شد، همچنین تاثیر فرهنگ عاشورا به عنوان یکی از مهمترین الگوهای فرهنگی شیعه بر این تحولات نادیده گرفته شده که این پژوهش به آن خواهد پرداخت.
سوال اصلی
آیا فرهنگ سیاسی و بطور خاص فرهنگ عاشورا بر تحولات اخیر خاورمیانه تاثیری داشته است؟
سوالهای فرعی
-فرهنگ سیاسی چیست؟
-منظور از تحولات خاورمیانه چیست؟
-تاثیر فرهنگ شیعی و قیام عاشورا بر این تحولات به چه شکل بوده است؟
فرضیه
نهضت عاشورا به عنوان یکی از مظاهر فرهنگ شیعی بر تحولات اخیر خاورمیانه تاثیرگذار بوده است. این تاثیر از طریق باورهای دینی و اعتقادی است که ریشه در تربیت دینی مردمان کشورهای مسلمان خاورمیانه دارد.
تعریف مفاهیم
-تحولات اخیر خاورمیانه:
موج بـیداری اسلامی در جهان عرب را باید مهمترین رویداد قرن حاضر دانست. حرکتی که از تونس آغاز و به سرعت کشورهای مهم عربی را دربرگرفت. جهانیان شگفت‌زده به این شور و شعور مسلمانان نگریستند و مطبوعات غربی به آن لقب بهار عرب دادند. رهبران مسلمان و روشـن‌ضمیر ازایـن حرکت پیوسته مسلمانان به شوق آمدند و بیداری اسلامی را به امت اسلام تهنیت گفتند. مسلمانانی که به خیابان‌های تونس، لیبی، مصر، بحرین و یمن آمدند و شجاعانه و خستگی‌ناپذیر در برابر مستکبران داخلی و حـامیان خارجی آنها استقامت کردند، دو شـعار مـشترک داشتند که بیانگر اهداف و انگیزه‌های آنان است. شعار اللّه اکبر، بیانگرصبغه اسلامی و تعلق خاطر دینی مردم مظلوم کشورهای اسلامی است، همچنان‌که مشوق و موجد روحیه مقاومت و موضع‌گیری علیه استکبار است. درنگاه یک مسلمان معتقد، خداوند بزرگتر است و هیچکس و هیچ‌چیز را یارای مـقابله با او نیست. به رغم تلاش برای سکولاریزه کردن این حرکت‌ها، جهان شاهد برپایی نمازهای جمعه و جماعت باشکوه در مساجد، میادین و خیابان‌ها بود. در بسیاری از تصاویری که شبکه‌های جهان پخش کردند، معترضان در نیمه‌های شب نشسته بر زمین به قـرائت قرآن مـشغول بودن. تاسی به فرهنگ شهادت برای رویارویی با نظامیان و کثرت حضور زنان محجبه درراهپیمائی‌ها نیز دال بر ماهیت مذهبی این حرکتهاست (حلمی:1390).
-فرهنگ سیاسی: همه جنبههای ذهنی و بیناذهنیِ نظام معنایی مرتبط با سیاست که دارای وجه شناختی (تبیین، تعریف و تشریح) و هنجاری (توجیه یا تقبیح)، است. بنابراین فرهنگ سیاسی معانی مشترک ساخته و پرداخته شده در فرآیند جامعهپذیری است که ضمن تعیین و معریف امر سیاسی، نهادها، مقامات و اندرکنشهای سیاسی را توجیه یا تقبیح میکند. از این طریق فرهنگ سیاسی امکان اندرکنش سیاسی و در نتیجه، مناسبات قدرت را تحت تاثیر قرار میدهد (گلمحمدی،131:1386).
-فرهنگ سیاسی شیعه: فـرهنگ سیاسی شیعه فرهنگی است امامت محور و در نتیجه، مخالف الگوهای فرهنگی استبدادی و استعماری. در فـرهنگ سـیاسی شـیعه، قدرت توسط عوامل و عناصر نظارت درونی و بیرونی کنترل می‌شود. شاخصه‌های فرهنگ سیاسی شیعه را میتوان در خدامحوری، عدالت‌خواهی، شایسته‌سالاری، مسئولیت فردی و اجتماعی، تقواگرایی، پاسـ‌داری از کـرامت انسان، ظلمستیزی، خلافت الهی، امر به معروف و نهی از منکر، شورا و مشورت، نفس سلطه، امامت و ولایت فقیه، و اجتهاد و مرجعیت یافت. شاخصه‌هایی همچون امامت، ولایت فقیه، ظلمستیزی و عدالت در اندیشه اسلام شیعی باید در رأس جامعه، در زمـان غـیبت امـام معصوم قرار داشته باشند. طبق الگوی امامت در نـظر مـتکلّمان شیعه، الگوی پادشاهی فاقد مشروعیت است، اما با توجه به شرایط زمانی، علمای شیعه عمل به قدر مقدور را مـدنظر قـرار دادنـد. به طور کلی، در اندیشه علمای شیعی، بین قدرت و تکلیف مـعادله‌ای وجود دارد که یکی از شرایط تکلیف، قدرت است. علمای اصولی و مجتهدان برجسته در هر فرصتی که برایشان ایجاد می‌شد، دسـت بـه اقـدامات حکومتی می‌زدند. در فرهنگ شیعی، حکومت سلطنتی مشروعیتی ندارد و اگر ظهور یافت، به عـلت عـدم تـوانایی علما برای تشکیل حکومت اسلامی بوده است. (کیخا:1383،صص74-69).
-چیستی قیام عاشورا:
از مهم‌ترين اهداف، شيوه‌ها و اقدامات امام و اصحابشان كه چرايى، چگونگی و چيستى قيام عـاشورا را مـى‌سازند، مى‌توان به این موارد اشاره كرد؛ احياى امر به معروف و نهى از منكر، امام حسين عليه السّلام دربرابر فساد و تباهى حاكميت و انحراف‌هاى فكرى و عملى آنان، به‌عنوان آمر به معروف و ناهى از منكر، پرچـم مـبارزه را بـرافراشت تا قانون نظارت عمومى اسـلام، يعـنى«امـر به معروف و نهى از منكر»را كه درميان امت به فراموشى سپرده شده بود، احيا كند و به آنان شهامت، مسئوليت و وظيفه‌شناسى دينى را در هـر شرايطى بـبخشد. ازاينـ‌رو، در وصيت‌نامه شريفش، هدف خود را چنين معرفى مى‌كند: اريد ان امـر بـالمعروف و انهي عن المنكر ؛در اين قيام خونين اراده كرده‌ام تا به خوبى‌ها سفارش كنم و از زشتى‌ها و پليدها برحذر دارم. اصلاح افكار و انديشه‌ها: مهم‌ترين علت انحطاط و سقوط جامعه اسلامى پس از رحـلت پيامـبر، بـرداشت‌هاى نادرست از دين و معارف دينى بود و مهم‌ترين عاملى كه به بروز كج‌انديشى‌هاى دينى و گرايش‌هاى قبيله‌اى انجاميد، عـبارت بـود از: دسـت يافتن فرصت‌طلبان به ظاهر مسلمان به مصادر خلافت اسلامى كه همواره دين را وسيله توجيه حكومت و اهـداف فـردى و قومى خويش قرار داده بودند. اين امر پس پيامبر شروع شده و به نظام قـبيله‌اى امـوى رسـيده بود. كنار گذاشتن مناديان واقعى توحيد و انديشه‌هاى اصيل اسلام همچون امام على عليه السـّلام، سـلمان،عمار، ابوذر و...، ميدان يافتن منحرفانى همچون كعب الاخبار يهودى، ابو هريره و شريح قـاضى بـه‌عنوان مـفتى‌هاى اعظم در مسند افتاى حكومت اسلامى كه با جعل احاديث و تفاسير وارونه، سعى در تخريب و انحراف اذهان مـردم دربـاره حقيقت دين و سيره پيامبر صلى اللّه عليه و آله داشتند و با رواج«مكتب جبر»، به اطـاعت از خـليفه و تـكفير، تفسيق و لعن صحابه نستوه رسول خدا، مثل ابوذر و على عليه السّلام حاكم دادند، ازجمله رهـاوردهاى امـويان بـود. ازاين‌رو، امام حسين عليه السّلام به‌عنوان حجت الهى و مصباح هدايت، وظيفه دارد بـه اصـلاح انديشه دينى و تغيير نگرش مردم به دين كه سرچشمه اصلى فرهنگ در جامعه است، اقدام نمايد. نـفى سازش با طاغوت: سكوت و بى‌تفاوتى دربرابر حكومت جور و ستم، موجب نهادينه شدن معيارها و ارزشـ‌هاى ضـد دين مى‌گردد و به باطل و حاكميت فاسد، مـشروعيت سـياسى- اجتماعى مـى‌بخشد. بـراين‌اساس، در شـرايطى كه نظام سلطنتى، موروثى و نـژادپرستانهی بنى اميه براى تثبيت و مشروعيت خود مى‌كوشد تا به‌هرقيمتى كه شده، از امام حسين عليه السّلام مـهر تـأييد بستاند، او با رد درخواست بيعت، نامشروع بـودن نـظام امـوى را بـه مـردم گوشزد مى‌كند و نـابودى آن را وظيفه هر مسلمان مى‌داند. احياى روحيه آزادگى، ذلت‌ناپذيرى و شهادت‌طلبى: امام به مسلمانان اعلام مى‌كند كه اگر مـى‌توانيد بـا همه توان و امكانات در سرنگونى نـظام فـاسد به‌پا خيزيد و اگر قادر به سقوط آن نيستيد، دست‌كم ذليلانه تابع و تسليم آن نشويد كه مرگ سرخ به از زندگى ننگين است. استفاده از همه امكانات و توانايى‌ها: در شرايطى كه تمامى ابزار و امـكانات دراخـتيار دشمن است. اهميت بخشيدن به خواسته‌ها و نقش مردم: اصولا قيام‌هاى اصـلاحى و انـقلابى تأثيرگذار بر افكار، انديشه‌ها و آراى مردم، برآيندى از تقاضاها، نقش و مشاركت آنان است. در پى شرايط ويژه‌اى كه بر جامعه اسلامى در آن زمان حاكم شده بود، قيام امام حسين عليه السّلام آغاز شد و بـه مـحض آگـاهى مردم كوفه از حركت امام، بـا ارسـال نـامه‌ها و فرستادگان فراوانى، از آن حضرت دعوت كردند. بدين‌وسيله، آمادگى خود را در راه حمايت و مشاركت در قيام امام اعلام داشتند. گرچه دعوت و استقبال كوفيان، پديده‌اى سياسى-اجـتماعى بـود كه از حـركت حضرت سرچشمه مى‌گرفت، ولى در شكل و هيأت نهضت وى تأثير فـراوانى داشـت. (الهامی:1385).
مقاله و تحقیق دانشجویی - بانک پروژه | iNetDoc.IR
تحقیق آماده،ترجمه آماده،جزوه و پاورپوینت جزوه های مدیریت،